Instytut Teologii Duchowości KUL jest najbardziej pod względem kadrowym i programowym rozwiniętym ośrodkiem teologii duchowości w Polsce. Jego początki wiążą się z osobą ks. prof. Antoniego Słomkowskiego, rektora KUL (1944-1951), z inicjatywy którego w 1957 roku na ówczesnym Wydziale Teologicznym KUL powołano pierwszą w Polsce akademicką Katedrę Teologii Ascetycznej i Mistycznej przy Sekcji Teologii Dogmatycznej.
W latach 1961-1970 kuratorem Katedry był ks. prof. Wincenty Granat († 1979), obecnie Sługa Boży, następca ks. Słomkowskiego na stanowisku rektora Uczelni. Przy tej Katedrze od 1961 roku ks. dr Walerian Słomka podjął najpierw wykłady zlecone, a po odbyciu specjalistycznych studiów z zakresu duchowości za granicą (Rzym i Paryż) został mianowany w 1965 roku starszym asystentem tejże katedry, a w rok później adiunktem. Po przejściu ks. Granata na emeryturę, w 1970 roku katedra powierzona została opiece ks. prof. Stanisława Witka († 1987) i przeniesiona do Sekcji Teologii Moralnej. Wówczas przemianowano ją na Katedrę Teologii Życia Wewnętrznego.
Ks. prof. W. Słomka, po przewodzie habilitacyjnym w 1972 roku na podstawie rozprawy pt. Doświadczenie chrześcijańskie i jego rola w poznaniu Boga. Studium w świetle fenomenologicznej metody Husserla (Lublin 1972) i uzyskaniu przez niego nominacji na stanowisko docenta (1974), objął kierownictwo Katedry Teologii Życia Wewnętrznego. Od roku akademickiego 1978/79 w Katedrze prowadzony był indywidualny program studiów dla 3 studentów, co dało podstawę utworzenia w 1981 roku Specjalizacji Teologii Życia Wewnętrznego, w ramach której rok później, od 1982 roku, funkcjonowały już dwie katedry: teologii i historii duchowości. Dwa lata później Rada Wydziału Teologicznego przemianowała Specjalizację na Sekcję Teologii Duchowości, której kierownikiem nadal pozostawał ks. W. Słomka. Zaś w 1985 roku utworzono trzecią z kolei Katedrę Psychologii Życia Wewnętrznego (przemianowaną nastepnie na Katedrę Psychologii Eklezjalnej). W 1995 roku Senat Akademicki KUL zatwierdził utworzenie Katedry Duchowości Akcji Katolickiej.
W marcu 1999 roku Senat Akademicki KUL, biorąc pod uwagę osiągnięcia naukowe pracowników i znaczną ilość studentów, przemianował Sekcję Teologii Duchowości na Instytut Teologii Duchowości. W tym okresie Instytut składał się z czterech katedr i siedmiu pełnoetatowych pracowników, w tym trzech z tytułem profesorskim: ks. Walerian Słomka (tytuł profesora nadany 13 XII 1990), Antoni Jozafat Nowak OFM (tytuł profesora nadany 12 VI 1995) ks. Jerzy Misiurek (tytuł profesora nadany 26 II 1996). Wszyscy trzej profesorowie są obecnie na emeryturze.
W latach 1984-2001 specjalistyczne studia w zakresie duchowości odbywało 101 osób uzyskując licencjat kościelny. Przeprowadzono 25 rozpraw doktorskich i obroniono około 300 prac magisterskich oraz licencjackich. Ponadto od 1976 roku z inicjatywy ks. W. Słomki corocznie odbywają się Tygodnie Duchowości (obecnie: Dni Duchowości), cieszące się dużym zainteresowaniem studentów i społeczeństwa miasta Lublina. Odczyty z sympozjum wraz ze studiami uzupełniającymi publikowane są w serii wydawniczej «Homo meditans». Od 1992 roku w cyklu «Roczników Teologicznych» ukazuje się zeszyt nr 5, redagowany przez pracowników Instytutu, a od 2000 r. publikowana jest seria «Homo orans» poświęcona modlitwie.
Instytut prowadzi szeroki zakres badań nad duchowości katolicką, z uwzględnieniem polskiej specyfiki. Zasadnicze kierunki badań, to: metodologia teologii duchowości, biblijne i teologiczne podstawy duchowości, duchowość stanów życia w Kościele, sakramentalny wymiar życia duchowego, historia duchowości polskiej, a ostatnio także duchowość życia konsekrowanego.
Wymiernym przejawem tej aktywności naukowo-badawczej są liczne publikacje pracowników Instytutu. W ostatnich latach wydano kilkadziesiąt publikacji książkowych, autorskich i zbiorowych, w tym serię «Duchowość w Polsce» (od roku 1993 ukazało się kilkanaście tomów). Innym przejawem działalności Instytutu Teologii Duchowości są sympozja i sesje naukowe, organizowane głównie we współpracy z Sekcją Duchowości Teologów Polskich (obecnie: Polskie Stowarzyszenie Teologów Duchowości). Pod auspicjami Instytutu odbyło się kilkanaście sympozjów ogólnopolskich z udziałem licznych gości z zagranicy, nie licząc Tygodni i Dni Duchowości. Przy tej okazji nawiązywano liczne kontakty zagraniczne, dzięki którym pracownicy Instytutu brali czynny udział w zagranicznych kongresach i sympozjach naukowych m.in. w Ameryce, Austrii, Hiszpanii, Kanadzie, Niemczech, Słowacji, Włoszech i na Litwie.
Celem działalności Instytutu Teologii Duchowości KUL jest przygotowanie formatorów życia duchowego dla seminariów i instytutów życia konsekrowanego oraz przygotowanie liderów współczesnych zrzeszeń chrześcijańskich. Z tej racji wśród byłych i obecnych studentów Instytutu są osoby z Hiszpanii, Indii, Litwy, Ukrainy i USA.
Pracownicy Instytutu są członkami różnych towarzystw i gremiów naukowych, krajowych i zagranicznych (m.in. Towarzystwo Naukowe KUL, Lubelskie Towarzystwo Naukowe, Polskie Towarzystwo Mariologiczne, Koło Psychologii Głębi w Salzburgu, Międzynarodowe Towarzystwo Psychologii Religii w Regensburgu). Najbardziej jednak zaangażowani są w prace Polskiego Stowarzyszenia Teologów Duchowości, dla którego Instytut Teologii Duchowości KUL stanowi w pewnym sensie organ założycielski i moderacyjny.
Instytutem Teologii Duchowości kierowali:
— 1981-1987 — ks. prof. dr hab. Walerian Słomka
— 1987-1991 — o. prof. dr hab. Antoni Jozafat Nowak OFM
— 1991-1997 — ks. prof. dr hab. Jerzy Misiurek
— 1997-2000 — o. prof. dr hab. Antoni Jozafat Nowak OFM
— 2000-2006 — ks. dr hab. Marek Chmielewski, prof. KUL
— 2006-2012 — ks. dr hab. Jarosław M. Popławski, prof. KUL
— od 2012 r. — ks. dr hab. Adam Rybicki, prof. KUL
Więcej informacji o instytucie znajdą Państwo TUTAJ.
